Klauzula rozszerzająca zakres podmiotowy odpowiedzialności w KKS (art. 9 § 3 KKS)

Problematyka prawa podatkowego, a w szczególności jego (nie)prawidłowego stosowania powiązana jest ściśle z zagadnieniem odpowiedzialności poszczególnych osób fizycznych w obszarze prawa karnego skarbowego. Odpowiedzialność została uregulowana w ustawie z dnia 10 września 1999 r. Kodeks karny skarbowy (KKS).

Zwrócić uwagę należy na szczególną klauzulę rozszerzającą zakres podmiotowy odpowiedzialności na gruncie KKS. Otóż przepisy KKS przewidują regulację, że za przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe odpowiada, jak sprawca, także ten, kto na podstawie przepisu prawa, decyzji właściwego organu, umowy lub faktycznego wykonywania zajmuje się sprawami gospodarczymi, w szczególności finansowymi, osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej (art. 9 § 3 KKS).

Tym samym z uwagi na specyfikę czynów na gruncie KKS ustawodawca wprowadził klauzulę rozszerzającą odpowiedzialność na rzecz osób fizycznych, które zajmują się sprawami gospodarczymi.

Zatem powstaje pytanie, kto może być osobą odpowiedzialną na gruncie art. 9 § 3 KKS. Odpowiedź na to pytanie jest z jednej strony prosta, a zarazem trudna, gdyż literalnie, każdy kto zajmuje się sprawami gospodarczymi, w szczególności finansowymi. Z drugiej strony odpowiadając na przedmiotowe pytanie, można dążyć do pewnej konkretyzacji, odwołując się do bieżącej praktyki gospodarczej oraz orzeczniczej.

ℹ️ Tym samym wśród katalogu osób, które potencjalnie mogą ponieść odpowiedzialność na podstawie art. 9 § 3 KKS mogą być m.in.:

➡️ prezes zarządu, co potwierdza np. wyrok Sądu Najwyższego („SN”) z 2.07.2002 r., sygn akt. IV KK 164/02;

➡️ członkowie zarządu;

➡️ kierownicy jednostek organizacyjnych;

➡️ dyrektor finansowy;

➡️ doradca podatkowy, na co zwrócono uwagę w wyroku SN z 22.02.2006 r., sygn. akt III K 213/05;

➡️ księgowy, co zasygnalizował SN w wyroku z 7.11.2013 r., sygn. akt V KK 158/13;

➡️ prokurent.

Istnieje zatem pewien wspólny mianownik odnoszący się do wskazanych osób, otóż są to osoby mające wiązkę uprawnień zarządczych, kierowniczych czy też decyzyjnych w obszarze spraw gospodarczych. Co oczywiste, ta wiązka uprawnień musi wynikać z określonego tytułu, a zatem w praktyce mogą to być wewnętrzne ustalenia, polityka podatkowa, umowa, a nawet e-mail czy też wiadomość SMS.

Natomiast ta określona wiązka uprawnień jest zarazem również granicą odpowiedzialności KKS. Gdyż jak wskazuje się w orzecznictwie: „Osoby niesprawujące funkcji menadżerskich ani właścicielskich, czyli zwykli pracownicy odpowiedzialni za dbałość o istniejący stan finansów firmy, nie mogą dopuścić się przestępstw w formie sprawstwa z art. 9 § 3 k.k.s.” (Wyrok SA w Szczecinie z 1.06.2023 r., sygn akt. II AKa 3/23).

☑️ Podsumowując, zajmowanie się sprawami gospodarczymi w danym podmiocie wiąże się z ryzykiem odpowiedzialności KKS. Zarządzanie tym ryzykiem może zostać odpowiednio uregulowane poprzez wewnętrzne ustalenia.